Hardly any permanent contracts, failed leadership, no participation: this is the reality in Hilversum. Results? Violations are huge and few people talk about them. What makes broadcast employees so vulnerable as targets or witnesses of misconduct?
Woede-uitbarstingen, ruzies, kleinerende opmerkingen, uitsluiting, geroddel, seksistische opmerkingen of knijpen in billen, borsten en geslachtsdelen van collega’s. Het is slechts een greep uit de misdragingen die staan beschreven in het ruim tweehonderd pagina’s tellende rapport dat de commissie-Van Rijn vorige week presenteerde.
In het rapport, dat na ruim een jaar onderzoek onder leiding van oud-minister Martin van Rijn verscheen, worden de ervaringen van bijna vijftienhonderd (oud-)medewerkers beschreven. Bijna allemaal hebben ze in het afgelopen jaar te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag als “doelwit en/of getuige”.
De misstanden bij de publieke omroep kwamen in beeld toen de verhalen over De Wereld Draait Door (DWDD) en NOS Sport naar buiten kwamen. Volgens Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), is het geen toeval dat het zo misgaat in de mediawereld. “Wangedrag op de werkvloer en een zwijgcultuur zijn het gevolg van tijdelijke contracten en slechte voorwaarden voor freelancers.”
Uit het onderzoek van de commissie-Van Rijn blijkt dat slechts 9 procent van de ondervraagden die bij DWDD werken een vast contract heeft. “DWDD is een evident voorbeeld dat je zekerheid en veiligheid nodig hebt om kritisch en weerbaar te zijn”, zegt Bruning.
In Hilversum volgt vaak geen vast contract
Niet alleen bij DWDD, maar binnen de gehele radio- en televisiewereld zijn tijdelijke contracten de normaalste zaak van de wereld. In andere sectoren mag een werkgever zijn medewerkers in totaal drie tijdelijke contracten aanbieden binnen drie jaar. Daarna volgt een vast contract.
Voor omroepmedewerkers geldt dat hun contracten maximaal zes keer verlengd mogen worden binnen vier jaar. Maar in de praktijk volgt daarna vaak geen vast contract. Na vier jaar worden werknemers de laan uitgestuurd.
In 2020 schreven omroepmedewerkers al een brief aan toenmalig NPO-baas Shula Rijxman. “Je vier jaar met volle inzet en toewijding storten op het maken van mooie radio of televisie, om daarna te mogen vertrekken met het gevoel ‘voor jou tien anderen’. En ondertussen is het krijgen van een hypotheek een natte droom, het uitstellen van gezinsuitbreiding meer regel dan uitzondering”, schreven de medewerkers van onder andere NTR, VPRO, KRO-NCRV, EO en BNNVARA.
“Omroepmedewerkers werken op projectbasis en hebben een tijdelijk contract voor de duur van een tv- of radioprogramma. Maar we zagen tot voor kort óók bij programma’s die langdurig lopen, zoals Nieuwsuur of NOS Nieuws, veel jonge mensen met tijdelijke contracten”, zegt Bruning.
“Na lang aandringen vanuit de NVJ biedt de NOS nu steeds meer vaste contracten aan. Ook de misstanden bij DWDD hebben inmiddels voor een betere positie van de makers in Hilversum gezorgd”, stelt de algemeen secretaris. Zo wordt in de nieuwe omroep-cao, die vanaf dit jaar geldt, twee jaarcontracten en daarna een vast contract het uitgangspunt. Ook krijgen freelancers een sterkere positie.
“The first steps have been taken, but we are still a long way from it.”
The NVJ are happy with the Van Rijn Commission report. “It is good that the nonprofit has now conducted this independent investigation. We see the report as support for the policy that the NVJ has advocated for years.” In addition to removing contract uncertainty and poor working conditions, this policy also focuses on other factors that play an important role in creating a safe working environment.
“Participation must be well organised, for example in the form of an editorial board or committee. In addition, it is important that different roles do not belong to the same people, and that reporting points and complaints procedures are transparent,” says Brüning. “This applies not only to public broadcasters, but also to commercial broadcasters, production companies and publishers.”
Bruning describes the report now available as “important and essential.” “But fifteen recommendations is a lot. I would have preferred a safe working environment and safe driving to be taken as a starting point. Many of the issues mentioned by the committee are related to this. If you ensure a safe working environment and good driving the rest will follow.” The first steps have been taken with the report, but we are still a long way from there.
“Travel specialist. Typical social media scholar. Friend of animals everywhere. Freelance zombie ninja. Twitter buff.”